Matrikkelen og grenser i kartet
Innhald i matrikkelen og kartet er ikkje juridisk bindande (med unntak av grenser avsagt ved dom). Opplysningar i kartet kan vera feil, og du må undersøkja kva som er grunnlaget for opplysningane som er registrert i matrikkelen før du kan ta stilling til kva grav av kvalitet dei har.
Som hovudregel er grøne grenselinjer av god kvalitet. Her ligg det gjerne ein protokoll og saksdokument til grunn for registreringa, som syner at det var semje mellom partane på det tidspunktet grensemerka vart markert og innmålt. Informasjonen er likevel ikkje juridisk bindande, men her vil protokoll eller andre saksdokument kunne vera viktig del av historikk og dokumentasjon i ein privatrettsleg sak.
Alle andre fargar på grenselinjer (enn grøn) er av ulik men dårleg kvalitet. Her vil ein stort sett ikkje finne protokoll eller oppmålingsdokument i kommunen sitt arkiv.
Det kan i alle tilfelle nemnd over vera feil og manglar med registreringa i matrikkelen som har oppstått over tid. Du kan med fordel undersøkja kva som ligg til grunn for dine grenser dersom du er usikker.
Under er døme på teiknforklaring på ulike grenselinjer, der det er to typar grøne linjer som er rekna som god kvalitet (koordinatfesta grensepunkt). Desse har registrert ein nøyaktigheit på 30 cm eller betre.
Kva er kommunen si rolle når det oppstår usemje?
Oppmålingsforretning er ei offentleg myndigheitoppgåve. Kommunen skal, ved ein autorisert landmålar, utføra oppmålingsforretning i tråd med lov, forskrift og god landmålarskikk*. Utføring av oppmålingsforretning vert ikkje rekna som eit enkeltvedtak, og landmålar kan ikkje bestemme kvar grensa går. Det vil sei at det er partane som skal påvise sine grenser og koma til semje med naboen om kvar grensa mellom dei går.
Oppstår det tvist under ei oppmålingsforretning og partane ikkje kjem til semje, må saka løysast privatrettsleg. Kommunen har ikkje noko rolle eller partstatus i slik privat rettargang, med unntak om kommunen sjølv er grunneigar. Det er ei eiga avdeling som forvaltar kommunal eigedom, oppmålingsavdelinga opptrer ikkje som part frå kommunen si side.
Landmålar si rolle under ei oppmålingsforretning er å sørge for å ta vare på alle partar sine interesser. Han skal opptre uavhengig og upartisk, og sørge for å registrera partane sine påstandar. Vidare skal landmålar rettleie om korleis partane kan gå fram for å få løyst tvisten.
Kva kan kommunen bidra med når det oppstår tvist eller uklåre grenser?
Kommunen kan halde ei oppmålingsforretning for å klarlegge eksisterande grenser. Det er eigar som rekvirerer oppmålingsforretning for sin eigedom. Gebyr for utføring av oppmålingsforretninga vert sendt til den som rekvirerer, dersom ikkje anna er avtalt. Les meir om klarlegging av eksisterande grenser her.
Under ei oppmålingsforretning kan landmålar påvise («stikke ut») eventuelt tidlegare innmålte koordinatar på grensepunkt. Mange eigedomar er ikkje tidlegare oppmålt med god kvalitet (har ikkje koordinatfesta grensepunkt) og landmålar vil ikkje ha ein koordinat å stikke ut. Landmålar vil då hjelpe med rekonstruksjon av skyldskifte i marka. Det er likevel partane som skal påvise sine grenser medan landmålar hjelper til med til dømes måleband og kryssmålingar i samsvar med skildring i skyldskiftet.
Dersom ein ikkje oppnår semje under forretninga, skal landmålar registrera partane sine påstandar og protokollføre desse. Landmålar vil i nokre tilfelle måle inn kvar part sin påstand som dei peikar ut i marka. Landmålar kan setja ein frist for partane til å kome til semje før oppmålingsforretninga vert fullført med protokoll, og eventuell matrikkelføring av partane sine påstandar. Dersom ein ikkje kom til semje innan fristen, kan kommunen matrikkelføre grensa som omtvista, eventuelt med ein tvisteteig.
Dersom du ikkje ynskjer å rekvirere oppmålingsforretning når det har oppstått ein tvist med naboen, kan kommunen rettleie om kva partane kan gjera for å løyse tvisten, sjå eige informasjonspunkt om dette under. Vi kan ikkje registrera tvist eller endre/rette i kartet basert på ein tvist, når det ikkje ligg ei oppmålingsforretning til grunn.
Mange partar ønskjer kommunen si vurdering av dokumentasjon eller ei uttale om kva påstand som er rett eller feil. Fleire ønskjer også at kommunen skal fokalare til motparten at vedkommande tek feil, og at vi må kunne legge til grunn deira dokumentasjon. Dette har ikkje kommunen anledning til å gjera då dette er utanfor vårt mynde etter matrikkellova. Kommunen kan eventuelt hjelpe med å finne offentlege dokument eller historikk, men det er ikkje alltid det finns slik informasjon i arkivet vårt. Lovverket har krav til landmålar sin nøytralitet, og vi viser særskild til matrikkelforskrift §39;
Selv om den ene partens påstand framstår som urimelig eller åpenbart uriktig, skal landmåleren likevel sørge for at påstanden blir dokumentert på en uhildet måte.
Kommunen kan på generelt grunnlag rettleie om informasjon i matrikkelen og korleis innhaldet i matrikkelen har oppstått over tid. Herunder kva som gjer at eigedomar ikkje tidlegare er oppmålt, kva dei ulike innteikningane i kartet betyr og liknande.
Kvar finn eg dokumentasjon over grenser for eigedomen?
Her er tips til kvar du kan leite etter dokumentasjon for kvar grensene går:
- Tinglyste dokument i grunnboka (Eiendom | Kartverket.no)
- Skylddelingsdokument (også tinglyst)
- Private avtalar
- Eldre (ikkje-tinglyste) dokument som du eller tidlegare eigar har liggjande
- Naboar eller andre lokalt kjende personar
- Jordskifte-/utskiftingskart inkludert tilhøyrande protokoll (Jordskifterettene | Norges domstoler)
- Digitalarkivet (Digitalarkivet)
- Statens vegvesen eller fylkeskommunen
- Kommunen sine arkiv
- Flyfoto, særskild eldre flyfoto med grensesignalelement. Sjå t.d. Norge i bilder
Sjå også tips på jordskifteretten si nettside Før du krever sak | Norges domstoler
Naboen min har ein urimeleg påstand?
Sjølv om du syns motparten sine påstandar er urimelege og meina at du har god dokumentasjon på din påstand, kan kommunen ikkje ta stilling til kven som har rett. Lovverket har krav til landmålar sin nøytralitet, sjølv om parten sin påstand framstår som urimeleg eller openbert uriktig.
Kommunen oppfordrar partane til å saman sjå på kva dokumentasjon og fakta ein kan legge til grunn, og forsøka å kome til semje om kvar grensa går. Dersom dette ikkje er mogleg, legg alle partar fram eigne bevis i ei eventuell rettssak.
Kva er rettigheitshavar si rolle og rettar?
Rettigheitshavar kan ha ein viktig partsstatus, og landmålar skal sørge for at også rettigheitshavar sine interesser og påstandar vert registrert under ei oppmålingsforretning. Desse vert registrert i protokollen frå oppmålingsforretninga. Vidare er ikkje matrikkelen eit rettigheitsregister og det er ikkje mogleg å registrera bruksrettsgrenser i matrikkelen.
Dersom det er tvist om bruksretten, er framgangsmåten like som ved tvist om eigedomsgrense; han må løysast privat.
Korleis kan partane gå vidare for å løyse tvisten?
Det er store fordelar med avklarte eigedomsforhold og ein tvist om eigedomsgrenser kan med fordel løysast ved at partane sjølv kjem fram til ei minneleg løysing. Dersom dette ikkje er mogleg, kan ein bringe inn saka for avgjerd i jordskifteretten eller tingretten, eller avtale voldgift. I fleire tilfelle kan ein også velja rettsmekling. Jordskifteretten har eigne rettsmeklarar.
Lenker med utfyllande informasjon:
Hevd på eigedomsrett eller bruksrett på ting
Hevd er privatrettslege forhold og avgjerd kring hevd ligg ikkje til kommunen si mynde. Vi oppmodar partane til å kome fram til ei løysing eller ta kontakt med nokon som kan rådgje og dykk i spørsmål om hevd, t.d. ein rådgjevar eller advokat med kjennskap til hevdsreglande. Under følgjer informasjon om kva hevd er.
Kva er hevd?
I juridisk samanheng er uttrykket «hevd» i hovudsak brukt i dei tilfella ein person vinn rett ved å bruke ein ting i god tru over lengre tid. Lov om hevd har reglar om hevd på eigedomsrett, bruksrett eller lausøyre. Bruken må ha vert samanhengande over lang tid, minst 20 år for fast eigedom og 10 år for lausøyre. Hevjaren må ha vore i aktsam god tru, og den rette eigaren har vore vekke frå tingen eller bruken i minst like lang tid.
Ofte er det naudsynt med ei domsavgjerd i slike sakar, sidan den opprinelege eigaren sjeldan gjev frå seg sin rett frivillig. Dersom spørsmålet om hevd er avgjort av ein domstol kan rettsavgjerda tinglysast.